Search
Close this search box.
تازه ها
فضیلت عدم قطعیت درعلم شناخت اجتماع

?علم پدیده‎ای بشری است و همچون تمامی تولیدات انسانی از مشترکانی چون اختلاف و تنوع به غایت بهره‎مند است. بر این تأکید شده است که علم، بر خلاف سیاست و دین و هنر و عرف و کسب که سربار از قدرت و خرافه و سلیقه و سنت و منفعت است، بر ریاضیات و تجربه، بر اندازه و آزمون تکیه می‎کند و انعکاسِ عینی و بازنمودِ بی‎طرف واقعیت است. این تصور دربارۀ علم طبیعی دیرزمانی مسلم انگاشته می‎شد و چندی نیز تلاش بر این بود که علوم انسانی و اجتماعی هم با روی آوردن به اندازه و آزمون از چنین امتیاز ویژه‎ای بهره‎مند شود، اما به تدریج معلوم شد که حتی نظریه گرانش نیوتون که معیار مبنای علمی بودن تلقی شد، و برای علم تجربی حیثیت و شرافت فراوان جمع کرد، اتفاقی نادر بود و در فیزیک و نجوم و شیمی هم که دقیق‎ترین علوم محسوب می‎شوند مشابه آن اندک است.
?تولید و تشخیص علمی یک فرایند طبیعی بوده و لذا در آمیخته با اغتشاش و ابهام و اختلاف است. گفته شده است که به دشواری می‎توان برای هنر آیین‎نامه نوشت، این درست است ولی برای علم هم همواره خیلی آسان نمی‎توان صراط مستقیم ترسیم کرد. برای قضاوت علمی راهی جز دموکراسی نیست، اگرچه رأی اکثریت مطلقاً متضمن اصابت به حقیقت یا فایده نیست.
?از فیزیک تا تاریخ برای برآورد علمی بودن کتب و مقالات راهی جز سپردن آن به داوری گزیده‎ای از اهل علم و رأی‌‎گیری از آنان و بنا کردن بر رأی اکثریت نیست. این هنگامی است که بحث بر سر پذیرش مقاله‎ای در کنفرانس یا استادی در دپارتمانی باشد وگرنه برای اعمال نوعی برآورد عمومی در سطح اجتماع جز به شهرت علمی نوشته‎ها و نویسندگان نمی‎توان استناد کرد. تفاوت علم و هنر در این است که علم کمتر از ناحیه عموم و عوام داوری می‎شود.

ویراست جدید: #مرتضی_مردیها
نشر ثالث