Search
Close this search box.
تازه ها
درآمدی بر مشارکت مردمی و سازمان‌های غیردولتی

دکتر محمدرضا سعیدی

انتشارات سمت

مشارکت هر چند مفهوم تازه‎ای نبوده ولی از نیمۀ دوم قرن بیستم این مفهوم با نگرشی نو به موضوعی کلیدی بدل شده است. واقعیت امر این است که گذر به شیوۀ مشارکتی ادارۀ امور و برنامه ‎ریزی برای آن گریزناپذیر است، زیرا هم ظرفیت‎ها برای مشارکت بالا رفته و هم مسائل پیچیده‎تر از آن هستند که به وسیله تعداد معدودی قابل حل باشند. برای نمونه، در برنامه‎های توسعه روستایی باید مردم در مراحل مختلف تصمیم‎گیری، برنامه‎ریزی و اجرا مشارکت کنند و مراقبت از امکانات عمومی روستا را بر عهده گیرند.

در بخش محیط زیست نیز، مشارکت مردم در کاشت نهال، رسیدگی به فضای سبز و پاکیزه نگهداشتن محیط زندگی نمود پیدا می‎کند. درامورات فرهنگی نیز ایجاد امکانات و توسعه آموزش  را مد نظر قرار می دهند.

گسترش و مشارکت‎های مردمی، نیازمند نهادسازی است. با وجود آنکه مشارکت الزاماً در چهارچوب سازمان‎ها و تشکل‎ها صورت نمی‎گیرد،. امروزه، ارتباط مردم با حکومت و دستگاه‎های دولتی و رشد مشارکت‎ها از طریق سازمان‎های غیردولتی (NGOs) معروف شده‎اند. ویژگی‎هایی نظیر نداشتن وابستگی به ساختار دیوان‎سالارانه و منابع عمومی دولت، داوطلبانه و دموکراتیک بودن، آنها را از سازمان‎های دولتی (GOs) متمایز می‎کند. این سازمان‎ها به عنوان موسسأتی کارآمد و مکمل بخش دولتی در تأمین اهداف توسعه جایگاه ویژه‎ای یافته‎اند و به دلیل مردمی بودنشان از نفوذ اجتماعی قابل توجهی برخوردارند، امتیازی که دستگاه‎های دولتی به راحتی قادر به کسب آن نیستند. تجهیز امکانات، اجرای پروژه‎ها به دور از دیوان‎سالاری دولتی؛ تسهیل ارتباطات مردم و حکومت، کمک به سازمان‎های محلی، تحقیق و ارزشیابی، رسیدگی به فقرا و خدمت و آموزش  در نقاط دور افتاده، از جمله نقش‎های سازمان‎های غیردولتی است. همچنین، به جایگاه انها جهت رونق جامعۀ مدنی توجه خاصی شده است.

با وجود جنبه‎های مثبتی که سازمان‎های غیردولتی از آن برخوردارند، رشد گرایش‌های پدرسالارانه، نخبه‎گرایانه و محدود کنندۀ مشارکت، نگرش انحصاری نسبت به مسائل و تعامل کمتر میان این سازمان‎‌ها را به دنبال داشته که از ایرادات وارده به عملکرد این سازمان‎هاست.

کارشناسان “میشل ادوارد”، “دیوید هالم” و “تینا والاس” بر این باورند که در سال‌های آتی این سازمان‌ها فعالیت‎های خود را از سطح ملی به عرصۀ جهانی خواهند کشاند و در این فر آیند، رویه‎ها و نقش‎هایشان را تغییر خواهند داد. جهانی شدن، الگوی فقر و ناامنی داخلی و بین‎المللی را تغییر خواهد داد که این امر، پاسخ‎های نوین بین‎المللی را می‌‎طلبد، همچنین با پیدایش جامعۀ مدنی جهانی، سازمان‎های غیردولتی از طریق توزیع مجدد فرصت‎ها و کمک به مردم یاری خواهند رساند. بدین ترتیب، آنها در کاهش مشکلات و شفاف‎سازی سیاست‎های بشردوستانه سهم عمده‎ای خواهند داشت.