نوشته‌ی: علاءالدین عطاملک جوینی (623-681 قمری) عطاملک در سال 623 متولد گردید و از سن بیست سالگی در دربار امیر ارغوان[1] به نوشتن اشتغال داشت. او هنگام هجوم وحشیانه هلاگوی مغول به ایران با وی به بغداد رفت و پس از فتح آن ناحیه، حکومت بغداد به عطاملک سپرده شد.
تاریخ جهانگشا معروفترین و معتبر‌ترین منبع درباره‌ی تاریخ مغول است و مطالب آن دستِ اوّل بوده و جوینی سعی کرده مطالبی از موّرخان دیگر اخذ و اقتباس نکند. در آن مأخذ در مورد تاریخ خوارزمشاهیان، مغول و اسماعیلیان اَلَموت تا سال 655 قمری مطالبی فراخور توجه وجود دارد و بسیاری از مورّخان قرن هفتم هجری حتی مورّخان کنونی از آن بهره برد‌ه‌اند. تاریخ جهانگشای-جوینی[2] اولین نثر مصنوع و متکلّف است که می‌توان در آن زمینه‌ی بروز فساد در دستور زبان فارسی را دید.
عطاملک جوینی در کتابش با ذکر دلایل ساختگی هجوم وحشیانه مغول به ایران را بر مبنای اندیشه‌ی اشاعره[3] توجیه کرده است. تاریخ وصّاف بنام تجزیة الامصار و تجزیة الاعصار[4] که دارای سخافت انشاست از شهاب‌الدین عبدالله شیرازی، ذیلی (یعنی ادامه) تاریخ جهانگشاست.
تاریخ جهانگشا با تصحیح علّامه محمد قزوینی (1256-1328) در شهر لیدن (Leidan) هلند در سال‌های 1912،1916،1937میلادی با سرمایه‌ی اوقاف گیب چاپ شده است. دکتر منصور ثروت تحریر روانی در یک جلد از تاریخ جهانگشا به طبع رسانیده که بسیار درخور توجه است.
[1] ارغوان (641-654) یکی از حکمرانان مغول بود که میان کشته شدن جلال‌الدین خوارزمشاه و هجوم هلاگوی مغول به ایران، حکم‌فرمایی می‌کرد.
[2] خاندان جوینی عاقبت نیکی نداشتند و شمس‌الدین جوینی در سال683 قمری به دستور هلاگو کشته شد و چهار پسرش را نیز در کاشان به قتل رساندند و این ثمره‌ی خدمت به مغولان وحشی بود.
[3] فرقه‌ای کلامی پیرو ابوالحسن اشعری بودند
[4] یعنی: تشریح شهرها و تفسیر روزگاران
