زین الَاخبار
تألیف: عبدالحی بن ضحّاک گردیزی غزنوی (اواسط قرن پنجم هجری) از زندگانی گردیزی اطلاع موثقی در دست نیست. وی از اهالی گردیز[1] بود و در آن عصر که گردیزی می زیست غزنین پایتخت دولت غزنوی بود و او برای تألیف کتاب خویش به منابع مختلف مراجعه می‌کرد و هَم یا مسافرانی که از شهرهای دیگر به غزنین می‌آمدند به گفتگو می‌پرداخت تا اطلاعاتی به دست آرد. گردیزی تاریخ دودمان صفّاری، سامانی، غزنوی و دیلمیان را در کتاب خود گرد آورده است.
تاریخ گردیزی از شایبه غرض‌ورزی عادی نیست و تحت‌تأثیر دوره و محیط از غزنویان جانب‌داری کرده و از صفّاریان گاهی با تحقیر سخن گفته لیکن مطالب کتاب درخور توجه و از اَسناد معتبر عصر غزنوی است. تاریخ گردیزی نثری موجز دارد و به جهت ادبی دارای ارزشی شایسته است. گردیزی مطالب کتاب را تا عصر شاهی عبدالرشید بن مسعود غزنوی ادامه داده و آخرین حادثه‌ای را که در آن ذکر کرده است از سال432 قمری است.
زین الخبار به منزله‌ی تاریخ عمومی جهان در اصطلاح آن روزگار است از آغاز خلقت تا روزگار مؤلف. آن کتاب حاوی تاریخ اساطیری ایران و سلسله‌های تاریخی مثل اشکانیان و ساسانیان و سیره‌ی پیامبر(ص) اسلام و تاریخ خلفا و امیران خراسان تا روزگار مؤلف است.
تاریخ گردیزی از روی دو نسخه‌ی کشف شده در کمبریج و اکسفورد انگلستان به کوشش عبدالحی حبیبی (1289-1363 خورشیدی) پژوهشگر افغانی تصحیح و توسط انتشارات دنیای کتاب در سال 1363 چاپ شده است.
[1] در یک منزلی مشرق غزنین قرار داشته است.
