- دقت، وضوح و صدق سه اقنوم مقدسی هستند که همه‌ی منطق‌دانان برای نیل به آن دست و پا می‌زنند و همچنین فیلسوفانی که منطق‌دان نیز هستند دل در گرو وصال آن دارند. اما هر چه بیشتر سر به آستان آن می‌برند و در پی آن روان می‌شوند، طلب روزی ننهاده می‌کنند و بیشتر ناامید می‌شوند. از جمله تلاش‌های بلندپروازانه‌ی این میدان کارهایی بودکه راسل و ویتگنشتاین در اوایل قرن بیستم برای ساخت زبان صوری انجام دادند (زبان صوری زبان ویژه‌ای است که عاری از ابهام‌ها و کاستی‌های زیاد متعارف است و به وسیله آن می‌توان سه اقنوم مقدس [دقت، وضوح و صدق] را به چنگ آورد) . . . از متن کتاب
فلسفه‌ی زبان یکی از پرنفوذترین رویکردهای فلسفه‌ی تحلیلی معاصر است. این جریان فلسفی با تأملات منطقی، ریاضیاتیِ فیلسوفانی چون فرگه، راسل، ویتگنشتاین، آستین، کارناپ، کواین و … پا به عرصه وجود گذاشت. پرسشی که فیلسوفان به دنبال حل آن بودند، این بود که چگونه می‌توان به حقیقت دست یافت و چرا دیگر عرصه‌های معرفت مانند علم تجربی به حقیقت رسیده و پیشرفت کرده‌اند، اما فلسفه همچنان از دست‌یابی به حقیقت ناکام است و هنوز در حل اولین و ساده‌ترین مسئله‌ی خود عاجز مانده است؟ از جمله پاسخ‌هایی که به این پرسش داده شده است، پاسخی است که فیلسوفان زبان داده‌اند. این دسته از فیلسوفان معتقدند که حقیقت را می‌بایست در زبان جستجو کرد؛ زبان آینه‌ای است که حقایق را باز می‌تاباند و اگر چیزی در زبان گنگ و مبهم است و یا وجود ندارد حظی از حقیقت و واقعیت نبرده است.
اما زبان چه ربط و نسبتی با حقایق عالم دارد و چگونه می‌توان حقایق عالم را از آینه‌ی زبان فهمید؟ پاسخ روشن است؛ ویتگنشتاین می‌گفت، جهان یعنی اشیایی که در عالم وجود دارد و روابطی که بین آنان حاکم است و زبان نیز بیان همین اشیای عالم و وضعیت‌های امور عالم است؛ بنابراین اگر چیزی در زبان نیاید، حقیقتی از حقایق عالم نخواهد بود.
بدین ترتیب بود که زبان در چشم این فیلسوفان چنان زیبارو و پرهیبت جلوه کرد که به آن روی کردند تا بنشینند و آوای او بشنوند که تا شاید در مسیر پردلهره و نفس‌گیر حقیقت از آنها حیرت بزداید و ساحل آرامش بنمایاند.
کتاب مقدمه‌ای بر فلسفه‌ی زبان که از سوی انتشارات امیدصبا نشر یافته است کوششی برای بازنماییِ جهدِ بلیغی که فیلسوفان زبان در این مسیر کرده‌اند.
در فصول متفاوت این کتاب به مباحثی چون تحلیل منطقی عبارات زبانی، ساخت زبان صوری، زبان متعارف، نظریه‌های معناداری زبان، تبیین قضایای یقینی و … پرداخته شده است. این‌که در مواجهه با عبارات زبانی چگونه باید آنها را فهمید و آیا برای فهم زبان، قاعده و قانون خاصی وجود دارد و این‌که تحت چه شرایطی زبان واجد معناست و این‌که آیا اساساً عبارات زبانی معنادار هستند یا نه؟ و این‌که آیا قضایای یقینی داریم یا نه؟ و یقین در قضایای یقینی‌ای مانند ریاضیات و منطق به چه معناست؟ و منشأ آن چیست؟ از جمله مباحثی است که در این کتاب به آنها پاسخ داده شده است.
به این گزاره توجه کنید: “امروز که از خواب برخاستید اندازه‌ی همه‌ی اجسام کره‌ی زمین، دوبرابر شده است.” پوزیتویست‌های منطقی می‌گویند از آن‌جا که هیچ‌راهی برای اثبات صدق یا کذب این گزاره وجود ندارد بنابراین گزاره‌هایی از این دست، بی‌معنا هستند؛ نه این‌که کاذب‌اند بلکه بی‌معنایند زیرا …
نوشته: محمود فهمی زیدان / مترجمان: شیرزاد گلشاهی کریم و فریده فاتحی علیشاه / (مطالعات فلسفی؛ 5)
چاپ اول: 1398/ قطع: رقعی / جلد: شومیز / تعداد صفحه: 227 / قیمت: 260.000 تومان
موجودی: دارد
—
