تألیف: میر محمد برهان الدین خاوندشاه مشهور به میرخواند
میرخواند در سال 838 قمری در بخارا به دنیا آمد و برای کسب علم به بلخ و هرات سفر کرد و سپس به ماوراءالنهر رفت. لیکن درسال 901 قمری گوشگیری پیشه کرد تا اینکه در سال 903 قمری درگذشت. میرخواند پس از شرح زندگانی ائمه (ع) به تاریخ (امویان) و عباسیان و سپس به طاهریان، صفاریان، سامانیان، غزنویان، دیلمیان، اسماعیلیان، سلجوقیان، خوارزمشاهیان، ملوک (نیمروز[1]) و امیران آل کرت[2] پرداخته و روضةالصفا را به نام امیرعلی شیر نوایی وزیر سلطان حسین (بایقرا موشّح) کرده است. تاریخ پایان تألیف روضةالصفا در سال899 قمری بوده و جالب توجه است که چون مغولان عصر تیموری از فهم و درک ظرایف ادبیات فارسی عاجز بودند بیشتر به مطالب تاریخی رغبت داشتند. بدین سبب عصر تیموریان درخشانترین عهد تاریخنگاری به شمار میرود.
روضة الصفا تاریخی عمومی است که از خلقت تا جلوس سلطان حسین بایقرا را دربر میگیرد.
میرخواند از طرف سلطان حسین بایقرا[3] به ریاست خانقاه اخلاصیه منصوب و به نوشتن تاریخ روضةالصفا فی سیرة الانبیاء و الملوک و الخلفاء[4] مأمور شد. روضةالصفا در واقع خلاصهی پژوهشهای مورّخان بزرگ قبل از میرخواند[5] مانند طبری، مسعودی، جوینی، رشیدالدین فضل الله همدانی، شرفالدین علی یزدی… است.
رضا قلی خان هدایت ذیلی بر روضةالصفا در سه جلد نوشته است که روضةالصفای ناصری نام دارد و در سال 1274 قمری مصادف با 1237خورشیدی چاپ شده است.
سپس عباس پرویز (1286-1366خورشیدی) روضةالصفا را توسط انتشارات خیام در سال 1338به طبع رسانیده است. فهرست تاریخ روضةالصفا با مقدمهی زنده یاد دکتر محمدجواد مشکور (1297-1374) در سال1351 توسط کتابفروشی خیام منتشر شده است.
از ده جلد کتاب روضةالصفا،شش جلدش را میرخواند و یک جلد آن را خواندمیر (نوادهی دختری او) و سه جلد آخر آن را رضا قلی خان هدایت تألیف کردهاند.
———————————————————————
[1] ملوک نیمروز شعبهای از سلسلهی صفّاریان در سیستان
[2] آل کرت (783-643) در خراسان و هرات حکومت داشتند
[3]= یعنی مرد شجاع بایقرا (Bayqra)
[4] گلزار باصفا در روش انبیاء و ملوک و خلیفهها
[5] وجه تسمیهی این لقب معلوم نیست احتمال دارد منصبی بوده باشد و به صورت خواندمیر، خواند امیر، خوندمیر نوشته شده است.
مأخذ: دکتر نوایی، رجال حبیب السیر، ص ه، سال 1324خورشیدی