شاخص امید به زندگی از مشکلات مردان پرده برمیدارد
متوسط طول عمر یا امید به زندگی یکی از شاخصهای جمعیتی است که تعداد سالهایی را که انتظار میرود یک فرد در بدو تولد زندگی کند میسنجد. از این شاخص برای سنجش میزان توسعهیافتگی یک جامعه بهره میگیرند. متخصصان جمعیت اذعان میکنند که تا پیش از وقوع انقلاب صنعتی (یعنی تا پیش از قرن هجدهم) شاخص امید به زندگی در اکثر دورهها و کشورها چیزی حدود 35 سال بوده است. رقم 35 در اینجا به این معنی است که انتظار میرود هر فرد بهطور متوسط چیزی حدود 35 سال عمر کند. پس از وقوع انقلاب صنعتی و پیشرفت در بهداشت، پزشکی، تغذیه و سایر حوزهها این رقم رفتهرفته افزایش یافت و امروز به چیزی حدود 73 سال در جهان رسیده است. امروز با توجه به پیشرفتهای بهداشتی، پزشکی، فرهنگی، اجتماعی و غیره انتظار میرود که یک فرد نزدیک به 73 سال عمر کند. البته باید توجه داشت که این رقم در کشورهای مختلف و در قارههای مختلف متفاوت است. مثلاً در سال 2020 متوسط طول عمر در کشور هنگ کنگ، کشوری که از این نظر بهترین آمار را دارد، 85 است. در رتبههای بعدی ژاپن، ماکائو، سوئیس، سنگاپور و ایتالیا قرار دارند که متوسط طول عمر ساکنان هر یک از آنها حدود 84 سال است. همانطور که احتمالاً انتظار میرود، کشورهای آفریقایی، خصوصاً کشورهای آفریقای مرکزی، از منظر شاخص امید به زندگی بدترین وضعیت را دارند. پنج کشوری که کمترین میزان امید به زندگی را دارند به ترتیب از این قرار هستند: جمهوری آفریقای مرکزی، چاد، لسوتو، نیجریه و سیئرا لئون. امید به زندگی در این کشورها رقمی نزدیک به 54 و 55 سال است. میبینیم که میان بیشترین و کمترین نرخ امید به زندگی تفاوتی حدوداً 30ساله وجود دارد. کشور ما هم تقریباً در نیمۀ بالای کشورها قرار دارد و متوسط طول عمر در آن رقم 77 است.
این رقم نه تنها در نسبت با کشورها، بلکه در نسبت با جنسیت نیز تفاوت معناداری دارد. اشتباه است اگر فکر کنیم که مردان و زنان در کشورهای مختلف جهان میزان امید به زندگی مشابهی را تجربه میکنند. بر اساس آمارهای جهانی در سال 2020، نرخ امید به زندگی زنان 75/6 و نرخ امید به زندگی مردان 70/8 است. چیزی حدود 5 سال اختلاف وجود دارد؛ به عبارت دیگر زنان در سال 2020 بهطور متوسط حدود 5 سال بیشتر از مردان عمر میکنند. این شکاف تقریباً در تمامی کشورها وجود دارد. روسیه از این نظر بیشترین شکاف را دارد. در این کشور امید به زندگی زنان 78 سال و امید به زندگی مردان 67 سال است، یعنی چیزی حدود 11 سال اختلاف. برخی کشورها نیز، مانند کشورهای آفریقایی یا هند و پاکستان، شکاف اندکی (نزدیک به 1 یا 2 سال) را تجربه میکنند. به هر ترتیب آنچه که آمارها بهصورت یکدست آن را نشان میدهند این است که مردان در سنین پایینتری میمیرند. دانشمندان دلایل مختلفی را برای این امر برشمردهاند. مثلاً بسیاری گفتهاند که زنان بهلحاظ بیولوژیکی توان بیشتری را برای زندگی طولانیتر دارند و کمتر به بیماریهای مزمن و کشندهای نظیر بیماریهای قلبی و عروقی دچار میشوند. یا اینکه گفتهاند زنان به نسبت مردان بسیار کمتر مشغول فعالیتهایی میشوند که در کوتاهمدت یا بلندمدت سلامت آنها را به خطر میاندازد (فعالیتهایی نظیر مشاغل صنعتی و کارخانهای). یکی دیگر از دلایل این شکاف عمیق نیز آن است که مردان برخلاف زنان کمتر مشکلات روانی خود را گزارش میکنند و استمرار وجود این مشکلات در آنها باعث میشود که زودتر از زنان دچار حوادث خطرناکی نظیر سکتۀ قلبی و مغزی بشوند.
با توجه به این مسائل لازم است که دربارۀ مشکلات مردان در این زمینه توجه لازم مبذول شود. باید این آگاهی به مردان داده شود که بیان مشکلات جسمی و روانی دال بر ضعف آنها نیست و به آنان کمک میکند تا با پیشگیری از مشکلات جدیتر، طول عمر خود را افزایش دهند. استمرار وجود این شکاف باعث میشود تا جمعیت سالخورده در بسیاری از کشورها زنانه شود و زنان بسیاری شوهران خود را از دست بدهند و با مشکلات ناشی از تنهایی تا آخر عمر سروکار داشته باشند. میتوان با پرداختن به مشکلات مردان از این امر آسیبزا جلوگیری کرد.
علیرضا اسکندرینژاد
منبع
https://www.worldometers.info/demographics/life-expectancy/